การตั้งและจัดแท่นบูชา

บทความโดย กิตติ วัฒนะมหาตม์

*วัตถุมงคลในบทความนี้ ไม่มีให้เช่าบูชา*

ผมให้คำปรึกษาในเรื่องเกี่ยวกับเทวศาสตร์ การบูชาเทพเจ้า และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ต่างๆ มากว่า ๒๐ ปี ปัญหาที่มีคนถามผมบ่อยที่สุด คือการตั้งและจัดแท่นบูชา

ก็ขนาดคนที่มีหนังสือ คู่มือบูชาเทพ ฉบับสมบูรณ์ อ่านแล้วก็ยังมาถามผมอีกนะครับ

เพราะไม่เข้าใจบ้าง ไม่มั่นใจบ้าง

คงเพราะมีรายละเอียดมาก และคนสมัยนี้ ไม่คุ้นกับการอ่านหนังสือที่มีเนื้อหายาวๆ อ่านแล้วงง จับต้นชนปลายไม่ถูก

หรือไม่ก็อ่านไปอ่านมา อ้าว...ลืมไปซะแล้วว่าก่อนหน้านั้นอ่านอะไรไป

เอาอย่างนี้ครับ,

ผมเอาวิธีการจัดแท่นจากหนังสือเล่มนั้น มาย่อให้อ่านกันในบทความนี้แหละ

แบบเข้าใจง่าย จนไม่รู้จะง่ายไปกว่านี้ได้อย่างไรแล้ว

ประเด็นแรก คือ สถานที่ หรือทำเลที่เหมาะกับการตั้งแท่นบูชาประเภทต่างๆ ในบ้านของพวกเรา

๑) พระพุทธรูป พระอรหันต์ พระเกจิอาจารย์ พระฤาษี เทวรูป ควรมีห้องพระ หรือห้องที่แยกจากการใช้งานส่วนอื่นๆ ของบ้านโดยเฉพาะ

คือ เป็นห้องที่เข้าไปเพื่อสวดมนต์ นั่งสมาธิ หรือจัดพิธีบูชาอย่างเดียว

เพราะรูปเคารพกลุ่มนี้ ควรตั้งไว้ในที่สงบ ไม่พลุกพล่าน ไม่มีเสียงดัง

ถ้าจะมีเครื่องเสียง ต้องเอาไว้เปิดเพลงที่เหมาะสำหรับบูชาพระบูชาเทพเท่านั้นครับ

(ถ้าเป็นเทพอินเดีย ก็พยายามเลือกเพลงช้าๆ soft หน่อยนะครับ อย่าไปเอาพวกเพลงอารตี เต้นไปเต้นมา จะหาความสงบไม่ได้)

ห้องพระ ควรเป็นห้องที่มีอากาศถ่ายเท มีแสงแดดเช้าตกกระทบแท่นบูชาได้ยิ่งดี ไม่ควรวางของอื่นๆ ที่ไม่เกี่ยวข้อง

๒) เทวสตรี และเทพแห่งความรัก-กามารมณ์ เช่น พระแม่กาลี พระแม่ลักษมี พระราธากฤษณะ อยู่ในห้องนอนได้

แต่ควรตั้งหันหน้าขนานกับเตียงนอน ไม่ควรตั้งให้หันหน้าเข้าหาเตียงนอน และอย่าตั้งไว้เหนือหัวเตียง

นอกจากนี้ ต้องระวังอย่าให้หันหน้าไปยังประตูห้องน้ำ, ตะกร้าผ้าที่ใส่แล้ว, ถังขยะ, ราวตากผ้า, กระจกเงา

๓) เทพอสูร ได้แก่ ท้าวเวสสุวัณ พระพิราพ พระพิเภก ท้าวหิรัญพนาสูร นิยมตั้งเพื่อปกป้องคุ้มครอง จึงต้องตั้งในห้องรับแขกของบ้านหรือกิจการ แต่จะตั้งในห้องพระก็ได้ ให้แยกแท่นออกมาต่างหาก

ถ้าในบ้านมีเด็กที่ยังแบเบาะ และมีท้าวเวสสุวัณองค์เล็กๆ ขนาดสูงไม่เกิน ๕ นิ้ว ตั้งไว้เหนือหัวเตียงเด็ก เด็กจะสุขภาพดี ไม่โยเย แต่เมื่อเด็กเดินคล่องแล้ว ให้ย้ายกลับไปรวมกับองค์ใหญ่บนแท่นบูชา

๔) พระแม่โพสพ พระแม่นางกวัก นางรับ แม่นางตุ๊กตา แม่นางพันธุรัตฯลฯ ตลอดจนเจ้าพ่อเจ้าแม่พื้นเมืองต่างๆ

พวกนี้ทำหน้าที่เหมือน PR ต้องตั้งด้านหน้าสุดของบ้านหรือกิจการ หันออกถนนใหญ่ ในจุดที่รับลูกค้าหรือรับแขกโดยตรง โดยไม่จำเป็นต้องคำนึงถึงทิศที่หันหน้าไป

หมายความว่า หันหน้าไปทางทิศจะวันตกได้ครับ เอาถนนที่ผ่านหน้าบ้านหรือหน้าร้านเป็นเกณฑ์

การตั้งรูปเคารพกลุ่มนี้ ไม่ต้องคำนึงเรื่องเสียงดัง หรือผู้คนพลุกพล่าน แต่ถึงอย่างไรก็ต้องจัดแท่นบูชาให้สะอาดเรียบร้อย และไม่อยู่ในลักษณะที่จะถูกกระทบกระเทือน จากความสับสนวุ่นวายต่างๆ รวมทั้งเสียงอึกทึกครึกโครมมากเกินไป ก็ยังไม่เหมาะอยู่ดีครับ

ส่วน กุมารทอง ผมไม่เห็นด้วยที่ใครจะบูชานะครับ เพราะเป็นไสยดำที่บังคับเอาผีเด็กมาใช้งาน เพราะฉะนั้นผมจะไม่บอกวิธีบูชา หรือสถานที่ตั้งกุมารทอง

๕) พระบรมรูป พระรูปอดีตกษัตริย์ วีรบุรุษ-สตรี ในประวัติศาสตร์ อยู่ในห้องพระดีที่สุด

ถ้าไม่มีห้องพระ หรือเป็นสถานที่ที่ไม่บูชาพระ เช่น เป็นห้องทำงาน ต้องตั้งอยู่ด้านหลัง หรือด้านข้างโต๊ะทำงาน

และตำแหน่งที่ตั้งโต๊ะทำงานนั้น จะต้องหันหน้ารับคนที่เข้ามาในห้อง แต่ไม่ใช่ไปตั้งประจันหน้ากับประตูห้อง

เช่น สมมุติว่าประตูห้องอยู่ซ้ายมือ เมื่อเดินเข้าไปในห้อง หันหน้าไปทางขวามือ จะเห็นโต๊ะทำงานหรือแท่นบูชาหันหน้ารับเราอยู่

ถ้าคุณเป็นคนชอบดูหนังฟังเพลงระหว่างการทำงาน ไม่ควรตั้งรูปเคารพกลุ่มนี้ในห้องทำงานครับ

ถ้าห้องรับแขกใหญ่พอ และจัดไว้อย่างสวยงาม ก็สามารถจัดแท่นบูชาในห้องรับแขกได้

โดยเมื่อเดินผ่านประตูเข้าไปในห้อง จะต้องเห็นแท่นบูชาเป็นประธานของห้อง และต้องแยกส่วนพักผ่อนประเภทดูหนังฟังเพลงเอาไว้ต่างหากนะครับ

๖) ภูต ผี พรายต่างๆ เช่น ขุนแผน งั่ง นางพรายสารพัดชื่อที่ขายกันอยู่ในท้องตลาด (เพิ่มนางพญาจิ้งจอกเก้าหางเข้าไปด้วยก็ได้นะครับ สำหรับคนที่ชอบของแปลก)

ห้ามตั้งไว้ในห้องพระ หรืออยู่ใกล้รูปเคารพในข้อ ๑-๓ เป็นอันขาด เพราะจะเสื่อมง่ายมาก ด้วยแพ้บารมีพระกับองค์เทพ

นอกจากนั้น ยังเป็นพวกไม่ชอบสถานที่พลุกพล่าน แต่ถึงอย่างไรก็ต้องตั้งไว้ในจุดที่มองเห็นผู้คน หรือลูกค้า

ดังนั้น ถ้าตั้งไว้ในบ้าน ควรตั้งไว้มุมใดมุมหนึ่งในห้องรับแขก ไม่ต้องโชว์เหมือนรูปเคารพในข้อ ๓-๔ แต่ก็ไม่ใช่แอบซ่อนเกินไป

ถ้าตั้งในร้านค้า ก็เอาไว้ในห้องทำงานของเจ้าของร้านน่ะแหละครับ ดีที่สุด

แต่อย่าตั้งหลังโต๊ะทำงาน หรือข้างโต๊ะทำงานนะครับ แยกไปตั้งไว้อีกด้านหนึ่งของห้อง หรือตั้งให้หันหน้าตรงกับประตูทางเข้าเลยยิ่งดี

ข้อสำคัญ อย่าให้แสงแดดส่องถึงเป็นอันขาดครับ เขาจะอยู่ไม่ได้

๗) สัตว์มงคลไทยทุกชนิด ต้องอยู่ในห้องรับแขก บริเวณหน้าบ้าน หรือหน้าร้าน และหันออกหน้าบ้านหรือหน้าร้าน

ตั้งสูงไม่เกินเอว ต่ำไม่เกินหัวเข่า แม้แต่พญาเต่าเรือน ก็ไม่ควรต่ำกว่าหัวเข่า

ยกเว้นพญาครุฑ ควรตั้งสูงระดับศีรษะขึ้นไป หรือพวกสัตว์ปีก เช่น นกการเวก นกคุ้ม ไก่แจ้ ตั้งไว้ที่สูงไม่เกินระดับศีรษะกำลังดี

สัตว์มงคลจีน บางอย่างห้ามหันออกหน้าบ้านหรือหน้าร้าน เช่น คางคกสามขา (เสี่ยมซู้) และต้องตั้งไว้ระดับพื้น นอกนั้นส่วนใหญ่เป็นพวกตั้งโต๊ะ และหันออกหน้าบ้านหรือหน้าร้านได้

ถ้าจะใช้สัตว์มงคลจีน ต้องมีความรู้เรื่องฮวงจุ้ย มีตำราที่จะหาตำแหน่งมงคลในบ้านหรือกิจการได้ เพราะสัตว์มงคลจีนต้องตั้งตามตำแหน่งมงคล ถึงจะทำงานได้อย่างสมบูรณ์ครับ

ประเด็นต่อมา คือเมื่อตั้งแท่นบูชาถูกทิศถูกทางแล้ว ควรจัดอย่างไร?

๑) ถ้าเป็นพระพุทธรูป พระอรหันต์ พระเกจิอาจารย์ พระฤาษี เทวรูป หรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ต่างๆ ที่ห้อยคอหรือพกติดตัวเป็นประจำ ก่อนนอนควรวางในพานเล็กๆ บนโต๊ะข้างเตียงก็ได้ หรือบนแท่นบูชาก็ได้

แล้วถวายดอกไม้ในพานนั้น ไม่ต้องถวายของไหว้อย่างอื่น

วัตถุมงคลที่ไม่ได้พกติดตัวเป็นประจำ หาตู้ใส่ให้เรียบร้อย อย่าเอาไปไว้บนแท่นบูชา มันจะรกโดยใช่เหตุครับ

๒) บรรดารูปภาพต่างๆ และแผ่นยันต์ ให้แขวนผนังไว้เลยครับ

หากตั้งโต๊ะ จัดพานไว้สองข้างของรูปดังกล่าว สำหรับถวายพวงมาลัย ๑ คู่

หน้ารูปวางเชิงกำยาน และเชิงเทียน สำหรับวางเทียนทรงเตี้ยแบบเทียนฝรั่ง ไม่ใช่เทียนทรงสูงแบบเทียนของไทย

หรือจะใช้เทียนชา (Tealight Candle) แบบที่ใช้จุดในเตาต้มน้ำมันหอมระเหยก็ได้

รูปภาพและแผ่นยันต์แบบตั้งโต๊ะ ถวายแต่เฉพาะดอกไม้ ไม่ต้องถวายน้ำ, ขนม และของไหว้

พระและเทพที่เป็นภาพนูนต่ำ และลอยองค์ขนาดตั้งหน้ารถ หรือหน้าตักไม่เกิน ๒ นิ้วก็ใช้กฎเดียวกัน

๓) ถ้ามีพระพุทธรูป พระอรหันต์ พระเกจิอาจารย์ เพียงองค์เดียว หน้าตักไม่เกิน ๕ นิ้ว ตั้งบนหิ้งพระแบบหิ้งลอยติดผนังได้ ถ้าองค์ใหญ่กว่านั้น ไม่ควร

พระฤาษี เทวรูป ห้ามใช้หิ้งลอย

๔) รูปเคารพในหัวข้อการตั้งแท่นบูชาข้อ ๓-๖ ที่มีขนาดหน้าตัก ๓ นิ้วขึ้นไป จะต้องมีแท่นบูชา เครื่องบูชา และมีการถวายน้ำ ขนมและของไหว้

พระพุทธรูป พระอรหันต์ พระเกจิอาจารย์ ขนาดหน้าตัก ๓ นิ้วขึ้นไป ก็เช่นกัน แต่ไม่ต้องถวายน้ำและของไหว้ ยกเว้นพระเกจิอาจารย์ ควรถวายน้ำ

๕) การจัดแท่นบูชา สำหรับพระพุทธรูป พระอรหันต์ พระเกจิอาจารย์ พระฤาษี เทวรูป จะต้องพิงผนัง หรือมีฉากทึบ

ควรหันหน้าไปทางทิศตะวันออก หรือทิศตะวันออกเฉียงเหนือเสมอ หรือจะหันไปทางทิศเหนือและทิศใต้ก็ได้ ส่วนทิศตะวันตกห้ามครับ

๖) ถ้ามีพระพุทธรูปหลายองค์ ให้ตั้งพระพุทธรูปองค์ใหญ่ที่สุดเป็นองค์ประธาน โดยมีพระพุทธรูปขนาดรองลงมา รวมทั้งพระอรหันต์และพระเกจิอาจารย์ตั้งลดหลั่นกันลงมา

ถ้าเป็นแท่นบูชาที่มีพระพุทธรูป พระอรหันต์ พระเกจิอาจารย์ ทั้งหมด ๓ องค์ เมื่อตั้งองค์ประธานแล้ว อีกสององค์ตั้งขนาบซ้ายขวาขององค์ประธาน

ทั้งสององค์นี้ควรมีขนาดเท่ากัน ถ้าตั้งแล้วความสูงแตกต่างกันเกินไป ควรหาแผ่นไม้ แท่นไม้ หรือตั่งไม้ทรงเตี้ยมาหนุนฐานขององค์ที่เตี้ยกว่าให้สูงเท่ากัน

ถ้ามีเทวรูปเพียงองค์เดียว หรือองค์ใหญ่ขนาดหน้าตัก ๓ นิ้วขึ้นไป และองค์เล็ก ขนาดหน้าตักไม่เกิน ๒ นิ้ว เพียงอย่างละองค์ ก็ตั้งรวมกับพระพุทธรูป พระอรหันต์ พระเกจิอาจารย์ได้ โดยตั้งในระดับที่ต่ำกว่าพระอรหันต์และพระเกจิอาจารย์ แต่ถ้าพื้นที่จำกัด ก็ตั้งระดับเดียวกับพระเกจิอาจารย์

ถ้ามีเทวรูปเพียง ๒ องค์ แต่องค์เล็กนั้นมีขนาดหน้าตัก ๓ นิ้วหรือใหญ่กว่า ควรแยกแท่นต่างหาก

ตั้งองค์ใหญ่เป็นประธาน และตั้งองค์เล็กหน้าองค์ใหญ่ โดยเมื่อตั้งแล้ว องค์ที่เล็กกว่าไม่ควรสูงเกินพระอุระขององค์ใหญ่

๗) ถ้าเป็นโต๊ะหมู่ ไม่ว่าหมู่ ๗ หรือหมู่ ๙ ตั้งพระพุทธรูป หรือเทวรูปองค์ใหญ่ที่สุดเป็นประธาน โต๊ะปีก ๒ ข้างแถวบนสุดตั้งองค์ที่เป็นขนาดรองลงมา ให้สูงเท่ากันทั้งสองข้าง

โต๊ะอื่นๆ ก็ตั้งองค์ที่มีขนาดรองลงมาอีก ให้ลดหลั่นกัน และซ้ายขวาต้องเท่ากัน ไม่ใช่ตั้งสูงๆ ต่ำๆ ตามอำเภอใจ

๘) ถ้าเป็นพระพุทธรูป พระอรหันต์ พระเกจิอาจารย์ พระฤาษี เทวรูป ที่มีสีเดียว ไม่ว่าจะเป็นสีทอง สีมันปู สีดำปิดทองบางส่วน และสีพื้นสีเดียว (เช่นอาจจะเป็นเนื้อไม้ เนื้อดินเผาสีธรรมชาติ หรือเนื้อหิน) ก็ควรตั้งในโต๊ะหมู่ หรือแท่นบูชาเดียวกัน

แต่ไม่จำเป็นว่า ต้องเป็นสีรมมันปูทั้งหมด หรือปิดทองเหมือนกันไปหมด ทั้งแท่นหรือทั้งโต๊ะนะครับ

๙) พระพุทธรูป พระอรหันต์ พระเกจิอาจารย์ พระฤาษี เทวรูป ที่มีหลายสี ควรตั้งไว้ในแท่นหรือโต๊ะเดียวกับรูปเคารพกลุ่มนี้ที่มีหลายสีเหมือนกันเท่านั้น

ไม่ควรประดิษฐานร่วมกับรูปเคารพกลุ่มนี้ที่มีสีเดียว โดยเฉพาะแบบที่ปิดทองทั้งองค์ (ดังนั้นถ้าจะเช่าพระและองค์เทพเข้าบ้านควรคิดเรื่องนี้ด้วย)

๑๐) เครื่องบูชา ประกอบด้วย กระถางธูป ๑ ชุด, เชิงเทียน ๑ คู่, แจกันดอกไม้ ๑ คู่, พานสำหรับวางพวงมาลัย ๑ คู่ (กรณีที่ไม่ถวายดอกไม้สดใส่แจกัน)

ถ้าเป็นแท่นบูชาองค์เทพ ต้องมีเชิงกำยาน, เตาต้มน้ำมันหอมระเหย, ภาชนะใส่เครื่องสังเวย คือผลไม้และขนมหวาน, ถาดรวมสำหรับใส่ภาชนะเครื่องสังเวย, ถ้วยน้ำ

โดยการจัดเครื่องสังเวยตามปกติสำหรับเทพองค์หนึ่ง ใช้ขนมเพียง ๓ อย่าง ผลไม้ ๑ อย่างก็พอครับ ปริมาณก็กะว่าสำหรับคนคนเดียวกิน

ถ้ามีหลายองค์ ก็เพิ่มปริมาณให้มากขึ้น ประมาณว่าหลายคนกิน

พระพุทธรูป พระอรหันต์ พระเกจิอาจารย์ มีหรือไม่มีเชิงกำยานก็ได้ แต่ไม่ต้องมีเตาต้มน้ำมันหอมระเหย, ภาชนะใส่เครื่องสังเวย และถ้วยน้ำ ยกเว้นพระเกจิอาจารย์ ต้องมีถ้วยน้ำ

แต่ถ้าเป็นพระพุทธรูปขนาดหน้าตัก ๑-๒ นิ้ว ซึ่งเป็นขนาดที่ทำไว้บูชาหน้ารถ แต่เราจัดไว้บูชาในสถานที่ จะเผากำยานถวาย หรือถวายดอกไม้อย่างเดียวก็ได้

สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ระบุไว้ในข้อ ๓-๖ ของการตั้งแท่นบูชา นอกจากกระถางธูป เชิงเทียน แจกันแล้ว ไม่ต้องมีเชิงกำยาน หรือเตาต้มน้ำมันหอมระเหย

แต่ยังคงต้องมีภาชนะใส่เครื่องสังเวย, ถาดรวมสำหรับใส่ภาชนะเครื่องสังเวย และถ้วยน้ำ

สัตว์มงคล ให้จัดเครื่องบูชาตามคู่มือ หรือใบฝอยของแต่ละสำนัก

สัตว์มงคลจีน โดยมากไม่ต้องมีเครื่องบูชา แต่สามารถตกแต่งให้ดูสดชื่น ด้วยแจกันดอกไม้เล็กๆ ๑ คู่ได้ ยกเว้นปี่เซี่ยะ บางสำนักกำหนดให้ต้องมีถ้วยน้ำ

๑๑) การจัดถ้วยน้ำ จะตั้งไว้ใกล้กับเทวรูปองค์ใหญ่ที่สุด ของเทพแต่ละองค์ก็ได้ หรือจัดเรียงกันไว้หน้าแท่นบูชา หรือหน้าโต๊ะหมู่ก็ได้ โดยจะต้องเปลี่ยนน้ำใหม่ทุกเช้า

แล้วก็อย่าให้มีขนาดใหญ่ หรือสูงกว่าเทวรูปเลยนะครับ

อย่างที่ทั่วไปทำกัน คือพระเกจิอาจารย์และเทวรูปหน้าตัก ๓ นิ้ว แต่แก้วน้ำที่ถวาย จัดซะขนาดเดียวกับแก้วน้ำที่เราใช้กันตามปกติ มันน่าเกลียดมากจริงๆ

และขอย้ำแล้วย้ำอีกครับ พระพุทธรูป กัยพระอรหันต์ ไม่ต้องมีถ้วยน้ำ

๑๒) เครื่องบูชาทั้งหมดในข้อ ๑๐ ควรจัดทำมาเป็นชุดเดียวกัน หรือเป็นวัสดุอย่างเดียวกัน

คือ ถ้าเป็นเซรามิกก็ต้องเป็นเซรามิกทั้งหมด ถ้าเป็นโลหะก็ต้องเป็นโลหะทั้งหมดละครับ

ถ้าหาง่ายตามร้านสังฆภัณฑ์ทั่วไป ก็เครื่องแก้วแน่นอนที่สุด ใครเดินจตุจักรเก่งๆ ก็หาเครื่องกระเบื้องเคลือบสีอื่นๆ เครื่องลายคราม หรือจะลงทุนเหมาเครื่องเบญจรงค์ก็ได้

ไม่ใช่เชิงเทียนเป็นทองเหลือง กระถางธูปเป็นแก้ว แจกันเป็นดินเผา ภาชนะมีทั้งกระเบื้อง สังกะสี สเตนเลส ฯลฯ รวมกับถาดพลาสติก ถือว่าเป็นการบูชาอย่างมักง่ายครับ

ถ้าเครื่องบูชาเป็นเซรามิกหรือแก้ว ก็อนุโลมใช้ถาดไม้ หรือถาดพลาสติกใสแทนได้

๑๓) ดอกไม้ที่จัดถวายในแจกันตามปกตินั้น ถ้ามีแท่นบูชาเพียงแท่นเดียว หรือมีโต๊ะหมู่บูชาเพียงชุดเดียว ก็ใช้แจกันดอกไม้เพียง ๑ คู่ ถ้าหากสะดวกก็ควรจัดดอกไม้สดถวายทุกวัน

แต่ถ้าหากไม่สะดวก หรือมีแท่นบูชาเกินกว่า ๑ แท่น ก็ใช้ดอกไม้ผ้า หรือดอกไม้ประดิษฐ์แทนได้ครับ เมื่อถึงเวลาถวายเครื่องสังเวย ค่อยจัดหาดอกไม้สดมาใส่แจกันถวายแทน

หรือจะใช้ดอกไม้ผ้าเป็นการถาวรไปเลยก็ได้ แล้วถวายดอกไม้สด ประเภทพวงมาลัยชนิดต่างๆ ใส่พานถวายไว้ตอนหน้าของแท่นบูชา

๑๔) ไม่ควรใช้ธูปชนิดไร้ควัน ควรใช้เทียนขี้ผึ้ง และเทียนสีธรรมชาติ (สีคล้ายน้ำอ้อย) ได้ จะดีที่สุด

ถ้าพระพุทธรูป พระอรหันต์ พระเกจิอาจารย์ทั่วไปก็ใช้เทียนเหลืองนะครับ ถ้าบูชาพระประจำวันเกิด เพียงองค์เดียว ไม่มีพระปางอื่น ค่อยใช้เทียนสีประจำวันเกิด

ธูปและเทียนจุดถวายแค่เวลาสวดมนต์ ตอนเช้าหรือก่อนนอน วันละครั้งพอ ใช้ธูปสั้นก็ถมเถไปครับ พอธูปหมดก็ดับเทียน ไม่ต้องรอให้เทียนหมดไปเอง

ส่วนธูปยาว ค่อยใช้ตอนสวดมนต์บูชาพระแบบยาวๆ หรือตอนถวายของสังเวยองค์เทพ ซึ่งอาทิตย์ละครั้งก็เหมาะสมดี ดังนั้นถึงใช้เทียนขี้ผึ้งราคาแพงก็ไม่ต้องกลัวเปลืองครับ

ส่วนกำยานควรจะจุดทุกวัน วันละ ๑ ดอก จะเป็นตอนเช้าหรือตอนกลางคืนก็ได้ โดยไม่ต้องจุดเทียน

๑๕) ไม่ควรใช้ธูปและเทียนไฟฟ้า

แต่สำหรับพระพุทธรูป พระอรหันต์ พระเกจิอาจารย์ เทวรูป อดีตกษัตริย์ ควรใช้โคมไฟฟ้าสำหรับให้แสงสว่างบริเวณแท่นบูชาตลอดทั้งวันทั้งคืน

ถ้าเป็นพระฤาษี เทพอสูร วีรบุรุษ-สตรีที่มิได้เป็นเจ้า ตลอดจนพวกนางกวัก แม่โพสพ ขุนแผน ภูตพรายและสัตว์มงคลต่างๆ ไม่ต้องมีโคมไฟฟ้า

ครับ, สำหรับผู้บูชามือใหม่ที่ควรรู้ก็มีเท่านี้แหละ

นอกนั้น ถ้าหาหนังสือ คู่มือบูชาเทพ ฉบับสมบูรณ์ ได้ ก็พยายามทำความเข้าใจกับรายละเอียดในหนังสือเถอะครับ ค่อยๆ อ่านไปวันละบท วันละตอน รับรองไม่สับสนหรอก เชื่อผมสิ

………………………

หมายเหตุ : เนื้อหาในบทความนี้ มีลิขสิทธิ์ ใครจะนำไปใช้อ้างอิงที่ใด ไม่ว่าส่วนใดส่วนหนึ่ง หรือทั้งหมด จะต้องระบุ URL ของแต่ละบทความด้วย และห้ามนำไปใช้เพื่อการค้าโดยเด็ดขาด